احیای برجام به ظاهر دیگر مخالفی در ایران ندارد. پیگیری احیای توافق با قدرت‌‌‌‌‌‌های جهانی از سوی دولت سیزدهم یک نشان از صحت این ادعا است، اما تجربه سال۲۰۱۵ و خروج یک‌جانبه ایالات‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌متحده از برجام برای هر‌کس و با هر ذائقه سیاسی هر معنایی می‌خواهد داشته باشد، برای کسی که به مسائل اقتصادی تمرکز دارد تنها یک معنا دارد: لزوم احتیاط. ریسک‌‌‌‌‌‌پذیری یک فعال اقتصادی بسیار پایین‌تر از یک دیپلمات یا علاقه‌‌‌‌‌‌مند به مسائل سیاسی است، به‌خصوص اگر مقیاس کار او اقتصاد یک کشور باشد.
تاکتیک تجارت در زمانه تحریم
سخنان اخیر «مهدی صفری» معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت امورخارجه در تشریح همین رویکرد است. او در بخشی از سخنان خود که در «ایسنا» منتشر شد می‌گوید: «کار اقتصادی می‌تواند ضمانت روابط سیاسی باشد چراکه روابط سیاسی با یک باد از هم پاشیده می‌شود ولی روابط اقتصادی در‌هم تنیده است و به‌راحتی به‌هم نمی‌خورد.» و همچنین اضافه کرد: «احیای برجام مثبت است اما این‌گونه نیست که اگر برجام نباشد ما کنار دیوار صبر کنیم تا برجام بیاید.» صفری در توضیح این رویکرد از گسترش روابط اقتصادی و تمرکز بر همکاری با کشورهای منطقه، هند، چین و روسیه می‌گوید. به گفته صفری انجام مبادلات مالی از طریق سوئیفت روسی موسوم به «میر» در مراحل نهایی اجرا است. او همچنین از تلاش برای گسترش روابط با کشورهای آمریکای‌لاتین، اندونزی و مالزی خبر می‌دهد و از لزوم پیگیری کریدورها و مسائل مربوط به ترانزیت سخن می‌گوید.
با برجام یا بدون برجام
مهدی صفری در گفت‌وگو با«ایسنا» گفت: «ما تلاش داریم، پتانسیل‌های خفته‌‌‌‌‌‌ای که در حوزه دیپلماسی اقتصادی وجود دارد را احیا کنیم و در این راستا به‌نحوی ریل‌گذاری می‌کنیم که نشان دهیم که کار می‌تواند با برجام و بدون برجام پیش برود.» به گفته او «در راستای پیشبرد دیپلماسی اقتصادی، گسترش تعاملات با همسایگان، کشورهای پیرامونی، منطقه و کشورهایی همچون چین، هند و روسیه برای ما مهم بوده‌‌‌‌‌‌اند و به‌طور موازی گسترش تعاملات اقتصادی با کشورهای آمریکای‌لاتین، آمریکای‌مرکزی و جنوبی و قاره آفریقا را پیگیری کرده‌‌‌‌‌‌ایم، در این مسیر تعامل با کشورهای مسلمانی همچون اندونزی و مالزی در منطقه آسیا نیز برای ما مهم است.» وی اضافه کرد: «معتقدم وقتی سیاستگذاری و برنامه‌‌‌‌‌‌ها در حوزه دیپلماسی اقتصادی در ریل خود قرار بگیرد، فردا هر نوساناتی که در برجام اتفاق بیفتد ما ریل خودمان را جلو می‌‌‌‌‌‌بریم.»
او در اشاره به چاره‌‌‌‌‌‌اندیشی برای برخی معضلات مالی نظیر گشایش ال.سی گفت: «بعضا ما می‌رویم کالایمان را به یک کشوری می‌فروشیم که صد‌درصد با ما تضاد دارد. قیمت هم فرق ندارد، اما ما می‌توانیم همان کالا را به کشوری بفروشیم که از آن خرید می‌کنیم. با این روش در این حوزه یک میان‌‌‌‌‌‌بر زدیم و روندهایی همچون ال.سی را تا حدودی حذف کردیم، ممکن است عده‌ای بگویند صد‌درصد نمی‌شود ولی ۹۰درصد می‌شود.» او ارزآوری را هدف سیاست اقتصادی دولت در وزارت خارجه اعلام کرد و گفت: «اگر بخواهیم در مورد برنامه‌‌‌‌‌‌ها و اهداف معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت توضیح بدهم، باید بگویم در دیپلماسی اقتصادی در وزارت‌خارجه، سیاست ما تامین ارز برای کشور و ارزآوری است.»
این دیپلمات که سابقه کار با چندین دولت را در کارنامه دارد در توضیح این مطلب گفت: «یکی از کارهایی که در این ارتباط انجام دادیم این بود که در حوزه واردات متنوع‌سازی کردیم یعنی کالاهایی مثل برنج، گندم، جو، ذرت، کالاهای اساسی یا تجهیزات نفتی را از یک کشور می‌خریدیم که انحصاری بود و هرطور که می‌خواست ما را بعضا بازی می‌داد، ما آمدیم واردات را چند منبعی کردیم. به‌جای اینکه از یک کشور خرید کنیم از چند کشورخرید می‌کنیم با همان کیفیت. وقتی چند منبعی شد، قیمت ارزان‌تر هم شد و خود یک نوع ارزآوری برای کشور است.» به گفته صفری «راه سوم انتقال تکنولوژی نرم و راه چهارم ارزآوری، صدور خدمات مهندسی است.»
کریدورهای چابهار و ترانزیت
معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت‌خارجه با اشاره به اهمیت موضوع ترانزیت گفت: «از همه مهم‌تر موضوع ترانزیت کشور است. این ترانزیت، شامل ترانزیت حمل‌ونقل و انرژی از جمله انرژی برق است، یک زمانی هم فرصت شد و توانایی آن را داشتیم، شاید بتوانیم در آینده ترانزیت آب هم انجام دهیم. اگر توانایی‌‌‌‌‌‌مان مانند کشورهای دیگر بالا برود و آب شیرین‌کن داشته باشیم با یک قدرت بالا می‌توانیم نیازهای کشورهای همسایه در این حوزه را تامین کنیم، ما درخلیج‌فارس و عمان دیر جنبیدیم، بقیه برداشت‌‌‌‌‌‌هایشان را کردند ما باید سرعت‌‌‌‌‌‌مان را بیشتر کنیم.»
به گفته این دیپلمات اقتصادی «توافقنامه کریدور شمال- جنوب وقتی که من سفیر در روسیه بودم امضا شد. بین ما، روسیه و هند و بعد عمان هم اضافه شد. اگر این مسیر انجام شود، مسیر رفت و آمد ۱۷روز کوتاه‌تر می‌شود.» او در ادامه به پروژه بندر چابهار اشاره کرد و گفت: «در این دولت مساله چابهار تقریبا قراردادش حل شد. در سفری که وزارت‌خارجه به آنجا داشت تیمی با خود برد و اخیرا وزیر بنادر و کشتیرانی هند به اینجا آمد که این در اثر سفر ما بود، قرارداد را بستند و ۷ جرثقیل الان آمده است، تقریبا با این قرارداد به نوشته خود بنادر به ظرفیت آنجا اضافه می‌شود.» او برآورد عددی از ترانزیت را چنین اعلام کرد که «مجموع ترانزیت‌‌‌‌‌‌های ما اگر شکل بگیرد به ۶۰میلیارد دلار می‌رسد، در مورد این کریدور هم فکر می‌کنم، اگر درست عمل کنیم تا ۱۵میلیارد دلار می‌رسد.»
فرصت تجارت با روسیه و سوئیفت روسی
صفری در بخشی دیگر از سخنان خود تجارت با روسیه را فرصت خواند و خبر داد «آنها گفتند ما آمادگی داریم تا ۵میلیارد دلار از شما مصالح ساختمانی بخریم ما باید در این زمینه فعالیت‌مان را سرعت ببخشم چون آنها منتظر نمی‌مانند تا ما برویم؛ کشورهای مختلف تلاش می‌کنند که از این ظرفیت استفاده کنند.» او همچنین به کشوری نظیر قزاقستان پرداخت و در توصیف این کشور گفت «قزاقستان جمعیتش ۱۹میلیون نفر و مساحتش ۷/۲میلیون مترمربع است و اکثر مواداولیه مانند فسفات، مس، سنگ آهک، طلا، الماس، در این کشور وجود دارد، حالا که در کشوری در منطقه این‌چنین معادنی وجود دارد، چرا برویم از اروپا و آفریقا و آمریکای‌لاتین این مواد را تامین کنیم؟
البته آنها را رد نمی‌کنیم اما اولویت را باید به اینجا بدهیم.» صفری همچنین در توضیح ظرفیت دیگر مسکو سوئیفت روسی را مثال زد. به گفته این مقام وزارت‌خارجه «سوئیفت یک چیز تعریف‌شده است. ما الان یک‌سوئیفت بین خودمان و روسیه و چند کشور دیگر تعریف کرده‌‌‌‌‌‌ایم و به‌زودی راه‌اندازی می‌شود. سامانه «میر» از لحاظ نرم‌افزاری باید تطبیق داده شود. من فکر می‌کنم تا چند روز آینده این سامانه نیز راه‌بیفتد.» و در پاسخ به این سوال که تحریم‌ها چقدر بر کارآیی آن تاثیر دارد تاکید کرد: «مگر ترکیه و هند با روسیه کار نمی‌کنند؟ ترکیه که عضو ناتو است. با این وضعیتی که ایجاد شده، سرعت عمل روس‌ها بیشتر شده است، دنیا هم دنیای فرصت است و باید از هر فرصتی که ایجاد می‌شود، استفاده کرد.»
در آفریقا نعمت روی زمین ریخته
مهدی صفری به بحث وابستگان بازرگانی هم گریزی زد و گفت: «وابستگان بازرگانی با محوریت وزارت صمت و نقش سایر دستگاه‌های اقتصادی به وزارت‌خارجه معرفی شده و پس از ارزشیابی و مصاحبه به برخی از نمایندگی‌ها اعزام می‌شوند. ابتدای دولت فقط ۲ وابسته بازرگانی داشتیم و حالا به ۱۵ نفر رسیده و امیدواریم به سقف موردنظر صمت که همان ۳۵ نفر است نزدیک شویم. این وابستگان بازرگانی بیشتر به تقویت تجارت مشغول هستند.» او همچنین با اشاره به آفریقا در توصیف فرصت‌های تجاری موجود در این قاره اضافه کرد: «در آفریقا نعمت روی زمین ریخته است که ما باید برویم با آنها کار کنیم، من معتقدم که یک نفر فقط باید مسوول کار آفریقا باشد.
ما باید ارتباطات وسیع‌تری با کشورهای آفریقایی داشته باشیم. اخیرا سفری به اوگاندا داشتیم، سفر خوبی بود، در این سفر از آقای رئیس‌‌‌‌‌‌جمهور دعوت کردند که به این کشور آفریقایی سفر کنند.» صفری به سوالاتی در باب روابط اقتصادی با عراق و سوریه چنین پاسخ داد که «در بازار عراق کار خودمان را انجام می‌دهیم و تلاش‌های خوبی انجام‌شده است و وضعیت به نسبت خوب است. در بخش اقتصادی باید تلاش کنیم که نهایت بهره را از بازار سوریه ببریم. در سوریه بیشتر از اینها می‌توانیم کار کنیم به‌خصوص در کشت فراسرزمینی، بخش لبنی، نساجی و... فضای کار در سوریه خیلی زیاد خواهد بود.»
