تعریف گواهی مبدا
گواهی مبدا ، سندی است که اتاق بازرگانی هر کشور برای کالا های صادراتی تنظیم و برای هر مورد صادرات ، صادر می شود. این سند محل (کشور) ساخت کالا ی مورد نظر را گواهی می کند و جزء اسنادی است که خریدار برای ترخیص کالا از گمرک به آن نیاز دارد، لذا در موعد مقرر به همراه سایر اسناد برای خریدار ارسال می گردد.
اگرچه سابقه صدور گواهی مبدا به سال های بسيار دوری برمی گردد، اما صدور اين سند همراه با تاييد ساير اسناد صادراتی در سال ۱۹۲۳ ميلادی و در پی تشکيل کنوانسيون بين المللی ژنو با تدوين مقررات تسهيل تشريفات گمرکی رايج گرديد. بر اين اساس دولت ها مجاز به تشکيل سازمان های مناسبی در قلمرو ملی تحت حاکميت خود برای صدور گواهی مبدا شدند.تشخيص ضرورت صدور گواهی مبدا برای يک کالا ی صادراتی بر عهده اتاق بازرگانی نيست، بلکه تنها واردکننده کالا است که می داند که آيا در عمل نيازی به دريافت اين گواهی وجود دارد يا خير
طبق بررسی‌های صورت گرفته متولی صدور گواهی مبدأ در کشور سه نهاد به شرح ذیل می‌باشند:
۱. اتاق‌های بازرگانی و صنایع و معادن (مجموعا ۳۴ اتاق در سطح کشور)
۲. سازمان بنادر و دریانوردی/ مناطق ویژه اقتصادی (مجموعا ۱۹ منطقه ویژه اقتصادی در سطح کشور)
اهميت گواهی مبدا از نظر خريدار
از نظر خريدار که با فروشنده فاصله زیادی دارد، هرگاه در مورد کشور مبدا از نظر کيفيت و مشخصات کالا که اعتبار محل ساخت، برای او مهم باشد و بخواهد از اين بابت اطمينان حاصل نمايد، ترجيحا به گواهی مبدا که تحت ضوابطی خاص و با رعايت قواعد و اصولی که حاکم بر تعيين مبدا صحيح کالا است و به وسیله اشخاص ذی صلاح صادر و تصديق می شود بيشتر از هر چيزی بها می دهد.
اهميت گواهی مبدا از لحاظ مقامات کشور مقصد
مقامات کشور مقصد نظير بانک ها، وزارت خانه های صنعتی، کشاورزی، بهداری، دانشگاهی و مراکز تحقيقاتی و پژوهشیهر کدام می توانند در رابطه با مبدا خاص مورد نظر، ارائه گواهی مبدا را خواستار شوند.در اين ميان، طبق معمول و بيشتر از همه گمرک و در مواردی وزارت خانه های صنعتی و بانک ها به گواهی مبدا و ارائه آن توسط وارد کننده اهميت می دهند و برای سازمان های مذکور دارای اهميت است و برای سازمان های مذکور ( به لحاظ کیفیت کالا ، تعرفه های ترجیحی ، قراردادهای تهاتری و پایاپای و علائم تجاری و ممنوعیت ها و محدودیت ها به اعتبار کشور مبداء)حائز اهمیت است.
مدارک مورد نياز برای صدور گواهی مبدا
۱. تصويری از پروانه گمرکی
۲. تصويری از بارنامه حمل
۳. تصويری از کارت بازرگانی
۴. فرم گواهی مبدا تايپ شده به زبان انگليسی بدون خط خوردگی
۵. فيش بانکی هزينه صدور گواهی مبدا
گواهی مبدا به چند شکل صادر می شود ( انواع گواهی مبداء )سه مرجع کلی برای صدور گواهی مبدأ وجود دارد که هریک فرایند و فرم خاص خود را دارند.
در ادامه انواع فرم‌ها و اسنادی که توسط سه نهاد مذکور به عنوان گواهی مبدأ مورد استفاده قرار می‌گیرد، تشریح شده است.
اتاق های بازرگانی و صنایع و معادن
در اتاق‌های بازرگانی و صنایع و معادن دو فرم به شرح ذیل مورد استفاده قرار می‌گیرد:
* فرم های a يا (gsp (generalized system of preferences ۶برگی
* فرم A یا GSP (GENERALIZED SYSTEM OF PREFERENCES) مطابق با استانداردICC ۱ بوده و توسط اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران تکثیر و در اختیار سایر اتاق‌ها قرار می‌گیرد. صفحات اول و دوم این فرم در شکل‌های ۲ تا ۴ نمایش داده شده است. محتوای بقیه صفحات همانند صفحه دوم می‌باشد ولی رنگ آن ها متفاوت است. این فرم برای صادرات به کشورهای اروپايی و آمريکايی و اقيانوسيه و ژاپن ( صادرات به ژاپن ) ترکيه ( صادرات به ترکیه )، روسيه ( صادرات به روسیه )، قزاقستان، قرقیزستان، اوکراين و بلاروس) مورد استفاده قرار می گيرد.
* فرم سه برگی سفید برای کشورهای آسيايی و آفريقايی مورد استفاده قرار می گيرد.
سازمان بنادر و دریانوردی مناطق ویژه اقتصادی
مطابق مفاد مندرج در تبصره ماده ۱۰ قانون تشکیل و اداره مناطق ویژه اقتصادی، مقام مجاز جهت صدور گواهی مبداء مدیریت منطقه است که حسب درخواست متقاضی برای کالا هایی که از منطقه خارج می‌شوند، این سند صادر می‌گردد.
سازمان مناطق آزاد تجاری صنعتی
سه منطقه آزاد تجاري- صنعتي کيش، قشم و چابهار بر اساس تبصره ۱۹ قانون برنامه اول توسعه، اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي جمهوري اسلامي ايران به ترتيب در سال‌هاي ۱۳۶۸، ۱۳۶۹ و ۱۳۷۰ بدون برخورداري ازقانوني مشخص فعاليت خود را آغاز نمودند. سه منطقه آزاد دیگر اروند، ارس و انزلي طی مصوبه جلسه ۲/۶/۱۳۸۲ مجلس شورای اسلامی تایید و در سال ۸۲ تا ۸۳ تشکیل شد. مطابق با ماده ۶ مقررات صادرات،واردات و امور گمركي مناطق آزاد تجاري – صنعتي جمهوري اسلامي ايران، سازمان مجاز است با رعايت مقررات مربوط نسبت به صدور گواهي مبدأ براي كالا هايي كه از منطقه خارج مي شود، اقدام نمايد. مراجع رسمي ذيربط در داخل كشور موظف هستند گواهي مبدأ صادره را بپذيرند.
*برای چه کشورهایی می توان از هر دو نوع فرم گواهی مبدا بنا به درخواست صادر کننده استفاده نمود؟
برای کشورهای سنگاپور ، چين ، تايوان ، هنگ کنگ ، مالزی ، کره می توان از هر دو نوع گواهی مبدا استفاده کرد.
ذینفعان
در حوزه فرآیند صدور گواهی مبدأ دو ذینفع اصلی وجود دارد:
*صادرکننده سند گواهی مبدأ
*فروشنده کالا در کشور مبدأ (صادرکننده)
*علاوه بر دو ذینفع اصلی، ذینفعان دیگری نیز از سند گواهی‌مبدأ و فرآیند صدور و مبادله آن متاثر می‌شوند.
*گمرک کشور مقصد
*خریدار کالا در کشور مقصد ( واردکننده)
ذینفعان «صدور گواهی مبدأ»
۱.۱. ذی نفعان اصلی
۱.۱.۱. صادرکننده کالا (فروشنده)
۱.۱.۲. صادرکننده سند گواهی مبدأ (اتاق‌های بازرگانی و صنایع و معادن، سازمان‌های منطقه آزاد تجاري- صنعتي، مناطق ویژه اقتصادی
۱.۲. ذی نفعان متاثر
۱.۲.۱. گمرک کشور مقصد
۱.۲.۲. خریدار کالا در کشور مقصد ( واردکننده)
